Chuyện quanh cái Ruột thừa

                                                                                 Huy&Nghi

 Ruột thừa(appendix) hay còn gọi là ruột dư, ruột tịt; mỗi người một cái, già trẻ lớn bé, ai cũng có cả. Ruột thừa nằm trong bụng, dài từ 3- 15 cm, hơi giống con giun; nếu chiếu lên da bụng, thì nó tương ứng với một điểm ở phía ngoài và dưới về phía bên phải của lỗ rốn ( chuyên môn gọi là điểm Mc Burney); nó “đính” vào ống tiêu hóa ở chỗ cuối ruột non đầu ruột già; sở dĩ gọi là “thừa” vì nó tuy có “gốc gác” là ruột nhưng lại không tham gia vào quá trình tiêu hóa thức ăn; tuy nhiên những nghiên cứu sau này cho thấy nó có vai trò bảo vệ cơ thể với việc tạo ra những kháng thể chống lại vi sinh vật lạ,

 (ảnh-internet)

 giống như hai cục a-mi-dal ở cổ họng vậy, do đó, có thể nói hai cơ quan này như hai “trạm kiểm dịch” trên đường tiêu hóa và nói nó “thừa” cũng hơi bị… oan! Thi thoảng, giới chuyên môn cũng gặp ruột thừa nằm bên trái do “đảo ngược phủ tạng”, những người này thì có trái tim nằm bên phải lồng ngực.

 Ruột thừa rất dễ bị viêm, mà khi đã viêm thì cho tới nay, chỉ có một chọn lựa duy nhất là Mổ, và không nên để quá 24 tiếng đồng hồ ( Đã có một vài nghiên cứu dùng thuốc để điều trị, nhưng kết quả mơ hồ và chưa được Y giới chấp thuận).Nếu không được mổ kip thời, ruột thừa tiến triển theo một trong ba cách sau: hình thành khối viêm cứng chắc (chuyên môn gọi là: đám quánh);  thành ổ mủ (ap-xe); và vỡ mủ, gây viêm mặt trong thành bụng (chuyên môn gọi là viêm phúc mạc). Ruột thừa vỡ mủ là một tai họa! Trước đây, ở thôn quê, nhất là những “vùng sâu vùng xa”, cánh tay y học chưa với tới được, kiến thức người dân thì…mù, những bệnh nhân bị ruột thừa vỡ mủ đều chết hết do nhiễm trùng nhiễm độc, mà dân gian không biết, gián cho một từ là đau bụng bão! Ngày nay, ruột thừa vỡ mủ, tuy không đến nỗi chết ( có chết nhưng ít) do được can thiệp phẫu thuật, nhưng hậu quả của nó để lại thật khôn lường như: dính ruột, tắc ruột, ổ mủ tồn lưu .v.v., nhiều trường hợp phải mổ đi mổ lại hai, ba, bốn… lần! Bởi vậy, ruột thừa, đối với một số bác sỹ Phẫu thuật viên có “tư tưởng” “chém lầm hơn bỏ sót!” nhất là trong những trường hợp khó chẩn đoán.

 Do đâu ruột thừa bị viêm? Do tắc nghẽn lòng ruột thừa(chiếm đa số), tắc nghẽn trực tiếp từ bên trong (thường gặp) như: sỏi phân,

Hình viên sỏi phân

giun kim, hạt trái cây( ớt, ổi…)…; tắc nghẽn gián tiếp từ bên ngoài “đè” vào như hạch viêm… và còn một vài nguyên nhân khác (không thuộc phạm vi bài viết nhỏ này). Trước đây, dân Âu-Mỹ thường bị ruột thừa nhiều hơn dân châu Á, do chế độ ăn giàu thịt, mỡ, ít chất xơ, làm cho thời gian đào thải chậm lại, tạo điều kiện cho ứ đọng và tắc nghẽn. Ngày nay, tình trạng trên có xu hướng ngược lại. Ngay cả các nước trong một khu vực cũng có sự khác nhau, chẳng hạn như Thailand có tỷ lệ dân số bị viêm ruột thừa thấp nhất, có lẻ, người dân nơi đây ăn chay nhiều hơn chăng?

 Việc định bệnh ruột thừa viêm không khó ở # 80-90 % trường hợp, đây là những bệnh nhân điển hình, nhất là ngày nay có sự hổ trợ của siêu âm; 10-20% còn lại mới là chuyện đáng bàn. Ngay tại vị trí  ruột thừa (như nói ở trên) có ít nhất 7 bịnh cần phải phân biệt với ruột thừa, do vậy, việc cắt “oan” ruột thừa là “chuyện thường ngày ở huyện”! Chuyện này, chỉ người trong nghề mới hiểu; dưới làn da bụng “nõn nà” ấy,  “tiềm ẩn” bao điều giả dối, để thách thức, đánh lừa giới cầm dao và đó cũng là “động lực”, là "niềm đam mê khám phá"của người Phẫu thuật viên, họ, thường hơn nhau ở chỗ quyết định cái nào mổ, cái nào không.

 Cắt ruột thừa có khó không? Xin thưa: không khó ở #90% trường hợp, với sự tiến bộ của gây mê hồi sức, của thiết bị nội soi; chỉ

Hình ruột thừa viêm (trong mổ nội soi)

cần 15-45 phút là xong đối với một ruột thừa chưa có biến chứng. # 10% còn lại thì khá “gian nan vất vả”, nhiều trường hợp phải mất 2-3 giờ, với nhiều lo lắng những ngày sau mổ và sau đó là bao hiểm nguy rình rập như: dính ruột, tắc ruột, xoắn ruột…có thể xảy ra bất cứ lúc nào trong quãng đời còn lại. Cách đây không lâu, một bệnh nhân bị thủng ruột già trong khi mổ cắt ruột thừa nội soi, tại một bệnh viện khu vực; chuyện “rùm ben”, chưa có hồi kết! Thời sinh viên của chúng tôi, các Thầy thường luôn nhắc câu: Không có gì quý hơn cái bụng chưa mổ!, không biết ngày nay, có ai còn nhắc và nhớ khi đứng trước cái bụng của người bệnh.

 Chiếm tỷ lệ lớn (≥ 50%) trong số các phẫu thuật cấp cứu ổ bụng là mổ cắt ruột thừa, do vậy, có thể nói, ruột thừa là một trong những nguồn thu không nhỏ đối với một số bệnh viện tư nhân và bác sỹ

Ruột thừa đã cắt

phẫu thuật viên với cơ chế làm việc “quái đản, vô đạo” là “ăn theo sản phẩm”! Trong một đêm trực, mà mổ  được 3-4 cái ruột thừa, thì coi như “ấm đời cô Lựu”! Bởi thế, đừng ngạc nhiên khi nghe người dân nói với nhau rằng: khi đau bụng, đừng vô bệnh viện tư nhân, coi chừng nó cắt ruột thừa hết!. Cách đây vài tháng, ba người trong một gia đình gồm: bà Ngoại, mẹ và cháu, cùng ăn mít với nhau, ăn xong, cả ba đều bị đau bụng, tiêu chảy; hai mẹ con sợ quá, vào bệnh viện, khám và cả hai đều được mổ cắt ruột thừa!; bà Ngoại ở nhà, đi chảy vài lần, hết, khỏe re! (miễn bàn!)

 Lại nói chuyện siêu âm trong chẩn bệnh ruột thừa, phải nói công cụ chẩn đoán hình ảnh này, vô cùng hữu ích cho việc khám chữa bệnh hằng ngày của y giới. Tuy nhiên, nó hoàn toàn phụ thuộc vào kiến thức và kinh nghiệm của người đọc kết quả, và nó không thể nào thay thế được việc khám và theo dõi bệnh của người thầy thuốc.Người ta dùng nó để loại trừ những bệnh giống như ruột thừa hơn là để chẩn đoán ruột thừa. Đã nhiều lần, “ruột thừa nung mủ” (trên siêu âm), được bác sỹ cho về, vài ngày sau, gặp nhau trong quán phở, tay bắt mặt mừng, chuyện trò rôm rả- “may quá, may quá!”…và bác sỹ, hôm đó, được ăn một bát phở không tốn tiền! Qua đây, để thấy rằng, không nên quá tin, quá sợ, trước bất cứ chuyện gì! Hãy bình tỉnh, sáng suốt, mà “trao thân, gởi phận” cho một ai đó mà mình tin tưởng đủ tâm, đủ tầm, để người ấy “định đoạt” cái bụng của mình!; bởi, xin nhắc lại: không có gì quý hơn cái bụng chưa mổ!

 Ôi! Còn vô số chuyện “nhân tình thế thái” quanh cái ruột thừa làm sao mà kể hết, như chuyện giành nhau mổ ruột thừa cho một quan chức, là cả một thiên phóng sự!

 Trên đây, là những mảng sáng, tối, của bức tranh ruột thừa, hy vọng, “mua vui cũng được một vài trống canh”!