17/11/14

 Ba sợi dây thừng và đại dịch vô cảm


Hà Văn Thịnh

Đọc tin và nhìn thấy ba sợi dây thừng chăng ngang đường để neo thuyền, làm một thanh niên đi xe máy bị tai nạn, tử vong (Dân Trí, 15:15, 15.11.2014) – chắc hẳn, không một ai muốn tin vào điều vừa biết, thấy vì không thể trả lời được câu hỏi: Tại sao người ta có thể vô cảm đến mức lạnh lùng, chăng ngang những sợi dây như thế kia?

16/11/14

"Nỗi lòng người đi" hay "Tôi xa Hà Nội"?


Baron Trịnh: Đang có một nghi vấn về tác giả thật của nhạc phẩm Nỗi lòng người đi mà lâu nay vẫn được biết đến với tác giả là nhạc sĩ Anh Bằng.
Có lẽ vụ việc này sẽ còn tốn nhiều giấy mực của các nhà nghiên cứu âm nhạc, các nhạc sĩ và những người liên quan. Tôi copy các bài viết về đây để lưu giữ những thông tin về một nhạc phẩm mà tôi vẫn yêu thích.
Trước khi đến với các bài viết liên quan đến tác giả của nhạc phẩm, mời bạn đọc thưởng thức Nỗi lòng người đi qua giọng ca tuyệt tác của ca sĩ Vũ Khanh và hình ảnh về lời của bài hát vẫn ghi tên tác giả là nhạc sĩ Anh Bằng.

15/11/14

Chuyện hai bán cầu não bộ

Tony buổi sáng
Chia sẻ bài viết này
hai_ban_cau_nao.jpg
Bí mật của HS Hàn Quốc là kỹ năng điều khiển 2 bán cầu não. Nên họ hạc giỏi không ai bằng.

13/11/14

S Ra Đi Ca Ch Quc Ng
Nguy
n Tường Bách


Lisboa - B
Đào Nha

B
Đào Nha là dân tc ca nhng người đi bin. Hơn thế na, t xưa, h là nhng người chu b x đi tha hường. Lisboa là cng bin thiên nhiên duy nht ca bán đo Iberia, t trước công nguyên đã là mt trung tâm chính tr và kinh tế. Lisboa nm ngay trên ca bin, hòa nước ngt ca sông Tejo vào nước mn ca Đi Tây Dương, mênh mông mt màu nước, khơi gi lòng vin du ca mt dân tc sn sàng lên đường. Thc vy, k t thế k th 15, khi tài đi bin ca người B Đào Nha lên đến đnh cao, quc gia này bành trướng thành cường quc s mt Châu Âu, chiếm lĩnh nhiu thuc đa Brazil, Châu Phi, -rp, n Đ và Trung Quc.

Năm 1511 thuy
n nhân B Đào Nha bt đu nhm đến Trung Quc và Nht Bn. H vòng t min nam n Đ, đi đường bin dc theo min Trung Vit Nam đ lên đo Macau.



Nhà truy
n giáo đến vi cng đng bng thuyn Vit Nam xưa

H
n h đã dng chân ti Hi An đ buôn bán và tiếp tế lương thc, nên năm 1524 h dng mt tm bia đá cù lao Chàm. Song song, các nhà truyn giáo ln lượt đến Nht Bn, Trung Quc và Vit Nam. Trong nhng năm cui ca thế k th 16 các nhà truyn giáo B Đào Nha ca hai dòng thánh Francisco và Agustino đến Vit Nam, nhưng cui cùng b cuc.

Đ
u thế k th 17 các nhà truyn giáo B Đào Nha li đến VitNam mt ln na và ln này h thành công. Dòng Tên* chính thc được thành lp Đàng Trong năm 1615. Đàng Ngoài năm 1627. Trong gii giáo sĩ dòng Tên người B có mt nhân vt xut sc, đóng mt vai trò lch s trong nn văn hóa Vit Nam, đó là Francisco de Pina. Pina sinh năm 1585, đến Macau năm 1613, đc bit rt gii tiếng Nht. Năm 1617 ông đến Đàng Trong truyn giáo và bt đu dch mt s văn bn ca Ki Tô giáo ra tiếng Nôm, mt th ch Hán được bn đa hóa.Thế nhưng Pina nhn thy các nhà truyn giáo đng nghip có mt khó khăn trm trng , đó là h không sao hc được ch Nôm. Chàng linh mc tr tui Pina thy ch Nôm không th là phương tin giao lưu vi người bn x, ông nghĩ ra mt cách đơn gin. Ông th lng nghe người Vit phát âm ra sao ri dùng mu t la tinh đ din t âm tiết theo cách mà tiếng B Đào Nha thường làm. Đó là thi đim khai sinh ca ch quc ng chúng ta ngày nay. Theo li xác nhn ca chính Pina, k t năm 1622, ông đã xây dng mt h thng chuyn mu t la tinh cho hp vi thanh điu và li phát âm ca tiếng nói Viet Nam. Pina cũng son c mt tp văn phm thô sơ cho loi ch viết mi m này. Có l trên thế gii không có nơi nào có mt th ch viết được hình thành trong điu kin như thế.

Năm 1624 Francisco de Pina m
trường dy tiếng Vit cho các nhà truyn giáo khác. Trong s người đến hc vi ông có hai v quan trng, mt người đã ln tui là António de Fontes (1569 -?), sinh ti Lisboa. V kia chính là Alexandre de Rhodes (1591-1660), sinh ti Avignon, Pháp.Hai v này lãnh hai trng trách, de Fontes là tr ct cho giáo x truyn giáo Đàng Trong, còn de Rhodes s ra Đàng Ngoài vào năm 1626, lúc đó trong thi kỳ ca Chúa Trnh Tráng. Mt ngày n trong thang 12 năm 1625, mt chiếc tàu ca B Đào Nha b neo vnh Đà Nng, Pina lên tàu đ mang hàng hóa vào b. Khi đến b chng may thuyn chìm, Pina chết ti đó, ông ch sng được 40 tui.

Sau cái ch
ết bi thm ca Pina, các nhà truyn giáo B Đào Nha vn tiếp tc xây dng ch quc ng mà hai nhân vt có công nht chính là hai người B, Gaspar de Amaral (1549-1646) và Antonio Barbosa (1594-1647). Còn Alexandre de Rhodes thì b chúa Trnh Tráng trc xut năm 1630, phi đi Macau. Mười năm sau, năm1640 de Rhodes tr li Đàng Trong và đến năm 1645 b Chúa Nguyn vĩnh vin trc xut khi Vit Nam. De Rhodes tr v La Mã và năm 1651 ông cho xut bn tp t đin Vit-B Đào Nha-La Tinh (Dictionarium annamiticum seu tunquinense lusitanum et latinum).

Trong các đ
i sau, nhiu người tôn Alexandre de Rhodes là người sáng to ch quc ng nhưng thc ra đó là công ca các nhà truyn giáo B Đào Nha, mà người đu tiên phi là Francisco de Pina.

M
t tình c ca lch s đã đưa các v giáo sĩ B Đào Nha phát minh ra mt loi ch viết cho c mt dân tc xa l, trong đó h buc phi dùng mu t và âm tiết ca ngôn ng mình đ din t mt tiếng nói khác, vn mang đy thanh âm trm bng như tiếng chim. Mc đích ban đu ca ch quc ng là đ cho các nhà truyn giáo nói được tiếng Vit và giao tiếp vi cng đng tôn giáo ca mình bng ch viết. V sau, khi các nhà cai tr người Pháp đến Vit Nam, h cũng không kham ni ch Hán ln ch Nôm. Gii pháp thun tin ca người Pháp là buc mi người Vit Nam phi s dng ch quc ng và có l đó cũng là lý do ti sao vai trò ca Alexandre de Rhodes được nêu bt.

T
1930 ch quc ng tr thành ch viết chính thc ca người Vit.

Chú thích: * Bài vi
ết trích t chương Nhng Người Đi Bin, trong tp bút ký "Đường Xa Nng Mi" ca TS Nguyn Tường Bách.

¤¤¤

S
ra đi ca ch quc ng 
CH
QUC NG

Nhân k
nim 85 năm bãi b ch Nho (1919) và

80 năm (1924) quy
ết đnh đưa ch Quc ng vào dy ti cp tiu hc Vit Nam



Alexandre de Rhodes (1591 - 1660) Nguy
n Văn Vĩnh (1882 - 1936)

Ch
Hán tng được dùng Vit Nam trong vòng mt ngàn năm mãi đến tn đu thế k th 20.

Alexandre de Rhodes (sinh năm 1591 t
i Avignon, Pháp; mt năm 1660 ti Ispahan, Ba Tư) đã sang Vit Nam truyn đo trong vòng sáu năm (1624 -1630). Ông là người có công rt ln trong vic La-mã hoá tiếng Vit (nhiu tác gi gi là La-tinh hóa. Thc ra mu t ch cái tiếng Vit hin nay là mu t ch Roman ch không phi là ch La-tinh).

K
ế tc công trình ca nhng người đi trước là các tu sĩ Jesuit (dòng Tên) người B Đào Nha như Francisco de Pina, Gaspar d’Amaral, Antonio Barbosa, v.v. trong vic La-mã hóa tiếng Vit, Alexandre de Rhodes đã xut bn Bài ging giáo lý Tám ngày đu tiên bng tiếng Vit và cun t đin Vit - La - B đu tiên vào năm 1651 ti Rome.

*** H
thng ch viết tiếng Vit dùng ch cái La-mã này được chúng ta ngày nay gi là ch quc ng (ch viết ca quc gia)

Nguy
n Văn Vĩnh sinh năm 1882 ti Hà Ni cái năm thành Hà Ni tht th vào tay quân Pháp do đi tá Henri Rivière ch huy. Tng đc Hà Ni Hoàng Diu tht c t vn. Gia đình Nguyn Văn Vĩnh nghèo nên không có tin cho con cái đi hc. Lên tám tui, cu Vĩnh đã phi đi làm đ kiếm sng. Công vic ca cu lúc đó là làm thng nh kéo qut đ làm mát cho mt lp đào to thông ngôn do người Pháp m đình Yên ph - Hà Ni.

V
a kéo qut, cu va nghe lm bài ging. Cu ghi nh mi th rt nhanh và còn tr li được các câu hi ca thày giáo trong khi các cu con nhà giàu trong lp còn đương lúng túng.

Th
y giáo người Pháp thy vy bèn nói vi ông hiu trưởng giúp tin cho cu vào hc chính thc.

Năm 14 tu
i Nguyn Văn Vĩnh đ đu khóa hc và tr thành mt thông dch viên xut sc.

Sau đó ông đ
ược b làm tr lý cho công s Pháp tnh Bc Ninh. Năm 1906, lúc ông 24 tui, Nguyn Văn Vĩnh được Pháp gi sang d trin lãm ti Marseilles. Ti đây, ông được tiếp cn vi k ngh in n và báo chí. Ông còn là người VitNam đu tiên gia nhp hi Nhân quyn Pháp. Tr v Vit Nam, Nguyn Văn Vĩnh t b nghip quan chc và bt đu làm báo t do.

Năm 1907 ông m
nhà in đu tiên Hà Ni và xut bn t Đăng C Tùng Báo - t báo đu tiên bng ch quc ng Bc Kỳ.

Năm 1913 ông xu
t bn t Đông dương Tp chí đ dy dân Vit viết văn bng quc ng.

Ông là ng
ười đu tiên dch ra ch quc ng các tác phm ca các đi văn hào Pháp như Balzac, Victor Hugo, Alexandre Dumas, La Fontaine, Molière, v.v. và cũng là người đu tiên dch Truyn Kiu sang tiếng Pháp.

B
n dch Kiu ca ông Vĩnh rt đc sc, vì ông không ch dch c câu mà còn dch nghĩa tng ch và k rõ các tích c gn vi nghĩa đó - mt điu ch có nhng ai am hiu sâu sc văn chương Vit Nam (bng ch Nôm),Trung Hoa (bng ch Nho), và Pháp mi có th làm được.

S
c gng và sc làm vic phi thường ca ông Vĩnh đã góp phn rt quan trng trong vic truyn bá kiến thc và văn hoá phương Tây trong dân Vit, và đy xã hi Vit Nam đi đến ch dn dn chp nhn ch quc ng.

Năm 1915 vua Duy Tân ra ch
d bãi b các khoa thi (Hương - Hi - Đình) Bc Kỳ.

Năm 1918 vua Kh
i Đnh ra ch d bãi b các khoa thi này Trung Kỳ và đến

năm 1919 bãi b
hoàn toàn các trường dy ch Nho, thay thế bng h thng trường Pháp - Vit.

Ngày 18 tháng 9 năm 1924, toàn quy
n Đông Dương Merlin ký quyết đnh đưa ch Quc Ng vào dy ba năm đu cp tiu hc.

Nh
ư vy là, sau gn ba thế k k t khi cun t đin Vit – La - B ca Alexandre de Rhodes ra đi, người Vit Nam mi tht s đon tuyt vi ch viết ca Trung Hoa, chính thc chuyn sang dùng ch quc ng.

Đây qu
thc là mt cuc chuyn hóa vô cùng ln lao, trong đó ông Nguyn Văn Vĩnh đã vô hình chung đóng vai trò mt nhà văn hóa ln ca dân tc Vit Nam. Ông Nguyn Văn Vĩnh, tuy nhiên, đã không th kiếm sng bng ngh báo ca mình. Ông là người luôn lên tiếng phn đi chính sách hà khc ca Pháp đi vi thuc đa, là người Vit Nam đu tiên và duy nht đã hai ln t chi huân chương Bc đu bi tinh ca chính ph Pháp ban tng, và cũng là người đã cùng vi bn người Pháp viết đơn gi chính quyn Đông Dương phn đi vic bt gi c Phan Chu Trinh.

Vì th
ế chính quyn thuc đa ca Pháp Đông Dương chng ưa gì ông. Tòa báo ca ông v n. Gia sn ca ông b tch biên. Ông b đi đào vàng Lào và mt đó năm 1936 vì st rét.

Ng
ười ta tìm thy xác ông nm trong mt chiếc thuyn đc mc trên mt dòng sông Sepole.

Trong tay ông lúc đó v
n còn nm cht mt cây bút và mt quyn s ghi chép: Ông đang viết d thiên ký s bng tiếng Pháp Mt tháng vi nhng người tìm vàng. Khi đoàn tàu ch chiếc quan tài mang thi hài ông Vĩnh v đến ga Hàng C, hàng ngàn người dân Hà Ni đng ch trong mt s yên lng vô cùng trang nghiêm trước qung trường nhà ga đ đưa tin ông.

Con ng
ười bng tài năng và sc lao đng không biết mt mi ca Mình đã góp phn làm cho ch quc ng tr thành ch viết ca toàn dân Vit. ---Tôi đã v bc tranh S ra đi ca ch quc ng- Cái chết siêu vit ca ông Nguyn Văn Vĩnh vi lòng ngưỡng m sâu sc đi vi hai vĩ nhân nói trên ca dân tc Vit Nam –

Alexandre de Rhodes và Nguy
n Văn Vĩnh.

L
i cm ơn:

Tác gi
bài viết này biết ơn thân sinh ca mình – nhà giáo Nguyn Đình Nam, người đu tiên k cho tác gi v cuc đi và s nghip ca c Nguyn Văn Vĩnh t khi tác gi còn là hc sinh tiu hc, khi sách giáo khoa chính thng còn gi Alexandre Rhodes là gián đip còn Nguyn Văn Vĩnh là bi bút ca Pháp.

Tác gi
xin chân thành cm ơn ông Nguyn Kỳ - con trai c Nguyn Văn Vĩnh, và ông Nguyên Lân Bình - cháu ni c Nguyn Văn Vĩnh vì nhng câu chuyn xúc đng v cuc sng và s nghip ca c Nguyn Văn Vĩnh cũng như ca gia tc c.

Tác gi
xin cm ơn thày Trí - cháu ngoi c Nguyn Văn Vĩnh , đng thi tng là thày dy toán ca tác gi khi tác gi là hc sinh trung hc.